‘ದಿ ವೈರ್’ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತಿರುವ ‘ದಿ ಅರ್ಲಿ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್‌’ – ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾ ನಂತರದ ಭಾರತದ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ, ಆದರೆ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಮರೆತುಹೋದ ಸಂಸದರ ಬದುಕು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಸರಣಿ. ಅವರು ಕಟ್ಟಿದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಬಿಟ್ಟುಹೋದ ವಿಚಾರಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಈ ಲೇಖನವು ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ.
ದಿನಾಂಕ: ಆಗಸ್ಟ್ 6, 1990
ಸ್ಥಳ: ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಕಚೇರಿ, ಸೌತ್ ಬ್ಲಾಕ್, ನವದೆಹಲಿ
ಘಟನೆ: ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟದ ಸಭೆ
ಹಾಜರಿದ್ದವರು: ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್, ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ
ಉಪ ಪ್ರಧಾನಿ ದೇವಿ ಲಾಲ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ನಡುವಿನ ಅಧಿಕಾರದ ತಿಕ್ಕಾಟವು ತಾರಕಕ್ಕೇರಿತ್ತು. 1990ರಲ್ಲಿ ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಜನತಾ ದಳ ಪಕ್ಷದಿಂದ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಸರ್ಕಾರವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಂಗ (National Front) ಎಂಬ ಮೈತ್ರಿಕೂಟದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ರಾಜಕೀಯ ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ಬದಿಗಿರಿಸಿ, ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ದಿಟ್ಟ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಅವರು ಎದ್ದು ನಿಂತು, “ಮಂಡಲ್ ಆಯೋಗದ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವುದು ನಮ್ಮ ಪಕ್ಷದ ಪ್ರಣಾಳಿಕೆಯ ಒಂದು ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದೆ. ಈಗ ಆ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಈಡೇರಿಸುವ ಸಮಯ ಬಂದಿದೆ.” ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು.
ಅವರು ಮುಂದುವರೆದು, “ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹೆಜ್ಜೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ, ನಾನು ಇಂದು ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಆಯೋಗದ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಮುಂದೆ ಇಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇದರ ಪ್ರಕಾರ, ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ (OBC) ಸರ್ಕಾರಿ ಉದ್ಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 27 ರಷ್ಟು ಮೀಸಲಾತಿಯನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.” ಎಂದರು. ಅವರ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿನ ದೃಢತೆಯು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು. “ನಿಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಇದಕ್ಕಿದೆ ಎಂದು ನಾನು ನಂಬಿದ್ದೇನೆ” ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ತಮ್ಮ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಸರ್ವಾನುಮತದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಕೋರಿದರು. ಈ ಮೂಲಕ ಅವರು ಅಧಿಕಾರದ ಹೋರಾಟದ ನಡುವೆಯೇ, ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು.
ಫಲಿತಾಂಶ: ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟವು ಈ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿತು.
ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹೆಸರು ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಭೂಕಂಪದಂತಹ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು ಅಪರೂಪ. “ಮಂಡಲ್” ಎಂಬ ಶಬ್ದವು ಹಿಂದಿನ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಾಡಿಸಿತು, ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿತು, ಆದರೆ ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೋಟ್ಯಂತರ ಹಿಂದುಳಿದ ಜನರ ಜೀವನವನ್ನು ಅಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ಬದಲಿಸಿ ಅವರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು. ಭಾರತದ ಚುನಾವಣಾ ರಾಜಕೀಯದ ದಿಕ್ಕನ್ನೇ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದ ಈ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿ ಬಾಬು ಬಿಂದೇಶ್ವರಿ ಪ್ರಸಾದ್ ಮಂಡಲ್, ಇವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಬಿಹಾರದ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಿ, ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಹಿಂದುಳಿದ ಜಾತಿಗಳ ಪರವಾಗಿ ದೃಢವಾಗಿ ನಿಂತರು. 1968 ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಬಿಹಾರದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರೂ, ಅವರ ನಿಜವಾದ ಮತ್ತು ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಕೊಡುಗೆಯು ಸಂಸದರಾಗಿ ಅವರು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಇನ್ನೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದೆ. ಎರಡನೇ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ, ಅವರು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ವರದಿಯು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮಂಡಲ್ ಆಯೋಗ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಯಿತು. ಈ ವರದಿಯು ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.
ಅವರ ಉಪನಾಮವಾದ “ಮಂಡಲ್” ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯಲು ಕಾರಣ, ಅವರು 1980ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಉದ್ಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ (OBCs) ಶೇ. 27ರಷ್ಟು ಮೀಸಲಾತಿಯನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದು. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಈ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸಂಪುಟದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಮಂಡಿಸಿದಾಗ, ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಇಕ್ಕಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಲುಕಿದವು: ಈ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಬೇಕೇ ಅಥವಾ ವಿರೋಧಿಸಬೇಕೇ ಎಂಬ ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿ ಅವು ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದವು.
ಈ ನಿರ್ಧಾರದ ನಂತರ, ದೇಶಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಲಭೆಗಳು ಭುಗಿಲೆದ್ದವು. ಮೀಸಲಾತಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಮೇಲ್ಜಾತಿಯ ಯುವಕರು ಬೀದಿಗಿಳಿದು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರೆ, ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸರ್ಕಾರದ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ಸೂಚಿಸಿ ರ್ಯಾಲಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಈ ಸನ್ನಿವೇಶವು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಘರ್ಷಣೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ನಂತರ, ಯುವ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ವಕೀಲೆ ಇಂದ್ರ ಸಹ್ನಿ ಅವರು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಈ ಅಧಿಸೂಚನೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಕರಣವೇ ‘ಇಂದ್ರ ಸಹ್ನಿ vs ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ’ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಯಿತು. ಈ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದ ಆಗಿನ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ರಂಗನಾಥ್ ಮಿಶ್ರಾ ಅವರು, ಮಂಡಲ್ ಆಯೋಗದ ಅಧಿಸೂಚನೆಗೆ ತಕ್ಷಣದಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ತಡೆಯಾಜ್ಞೆ ನೀಡಿದರು.
ಆದರೆ, ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ದೀರ್ಘ ಕಾನೂನು ಹೋರಾಟದ ನಂತರ, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಸಂವಿಧಾನ ಪೀಠವು ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿತು. ಆ ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿ, ಮೀಸಲಾತಿಯ ಪರವಾಗಿ ತೀರ್ಪು ನೀಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ತಡೆಯಾಜ್ಞೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೂಲಕ ಮಂಡಲ್ ವರದಿಯ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಮುದ್ರೆ ದೊರಕಿತು. ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಯುಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.
ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ವಾರಣಾಸಿಯಲ್ಲಿ ಆಗಸ್ಟ್ 25, 1918ರಂದು ಜನಿಸಿದ ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್, ಜಾತಿ ಆಧಾರಿತ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನಮಾನವಿದ್ದರೂ ಘನತೆಗಾಗಿ ಹೋರಾಡಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಅರಿತುಕೊಂಡರು. ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅವರು ವಾರಣಾಸಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರೂ, ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ಮೂಲ ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿತ್ತು. ಉತ್ತರ ಬಿಹಾರದ ಮಧೇಪುರದ ಶ್ರೀಮಂತ ಯಾದವ ಜಮೀನ್ದಾರರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದರೂ, ದರ್ಭಂಗಾದ ಪ್ರೌಢಶಾಲಾ ಹಾಸ್ಟೆಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ನೆಲದ ಕಠಿಣ ವಾಸ್ತವದ ಅರಿವಾಯಿತು.
ಅಲ್ಲಿ, ಊಟದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ಜಾತಿಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಮೊದಲು ಆಹಾರವನ್ನು ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರ ಸರದಿ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಆಗಲೂ ಅವರು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಒಂದು ಬೆಂಚು ಸಹ ಸಿಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ಕಂಡ ಮಂಡಲ್ ಸುಮ್ಮನೆ ಕೂರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಮುದಾಯದ ಹುಡುಗರನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ, ಆ ಕೀಳುಮಟ್ಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗೆ ಮುಂದಾದರು. ಅವರ ದೃಢ ನಿರ್ಧಾರದಿಂದಾಗಿ, ಶಾಲಾ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯು ಆ ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.
ನಂತರ, ಅವರು ಪಾಟ್ನಾ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಭಗಲ್ಪುರದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ಆಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. 1941ರಲ್ಲಿ, ಕೇವಲ 23ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಅವರು ಭಗಲ್ಪುರ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಸದಸ್ಯರಾದರು. ತಮ್ಮ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ, ಮಂಡಲ್ ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದರು.
ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ರೈತರಾಗಿದ್ದ ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ, ಸಂಯುಕ್ತ ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ, ಶೋಷಿತ್ ದಲ್, ಮತ್ತು ಜನತಾ ಪಕ್ಷದಂತಹ ವಿವಿಧ ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ಬಿಹಾರ ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಉಭಯ ಸದನಗಳಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಮತ್ತು ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಮೂರು ಬಾರಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.
1952ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬಿಹಾರ ರಾಜ್ಯ ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಮಧೇಪುರ ವಿಧಾನಸಭಾ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗೆದ್ದು, ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷದ ಭೂಪೇಂದ್ರ ನಾರಾಯಣ ಮಂಡಲ್ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು. ಆದರೆ, 1957ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ತಲೆಕೆಳಗಾಯಿತು. ಈ ಬಾರಿ ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ ಭೂಪೇಂದ್ರ ನಾರಾಯಣ ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಂಡರು.
ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಮತ್ತು ಭೂಪೇಂದ್ರ ನಾರಾಯಣ ಮಂಡಲ್ ಇಬ್ಬರೂ ಬಿಹಾರದ ಸಮಾಜವಾದಿ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಸಹಪ್ರಯಾಣಿಕರಾದರು. ಇಬ್ಬರೂ ಹಿಂದುಳಿದ ಯಾದವ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದು, ಈ ಸಮುದಾಯದ ಬಲವನ್ನು “ರೋಮ್ ಪೋಪ್‌ಗಾದರೆ, ಮಧೇಪುರ ಗೋಪೇಸ್ (ಯಾದವರು)” ಎಂಬ ಜನಪ್ರಿಯ ನಾಣ್ಣುಡಿಯ ಮೂಲಕ ಅಳೆಯಬಹುದು. ಈ ನಾಣ್ಣುಡಿಯು ಮಧೇಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಯಾದವರ ಆಳವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
1954ರಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರದ ಹಳ್ಳಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ರಜಪೂತ ಜಮೀನ್ದಾರರು ಒಂದು ಕುರ್ಮಿ ಗ್ರಾಮದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದಾಗ ಮತ್ತು ನಂತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಜನರ ಮೇಲೆ ಪೊಲೀಸ್ ದೌರ್ಜನ್ಯಗಳು ನಡೆದಾಗ ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಮುಂಚೂಣಿಗೆ ಬಂದರು. ಆಗ ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷದ ಶಾಸಕರಾಗಿದ್ದ ಮಂಡಲ್, ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಎದ್ದುನಿಂತು ಈ ಅನ್ಯಾಯದ ವಿರುದ್ಧ ದನಿ ಎತ್ತಿದರು. ಅವರು ಪೊಲೀಸರ ವಿರುದ್ಧ ತಕ್ಷಣದ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮತ್ತು ಸಂತ್ರಸ್ತರಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ನೀಡುವಂತೆ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.
ಈ ಕ್ರಮದಿಂದಾಗಿ ತಮ್ಮ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯುವಂತೆ ಅವರ ಮೇಲೆ ತೀವ್ರ ಒತ್ತಡ ಹೇರಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಮಂಡಲ್ ತಮ್ಮ ನಿಲುವಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡರು, ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷದ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡಾಯವೆದ್ದು ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. ಇದು ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ತೀವ್ರ ಮುಜುಗರವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಅವರ ಈ ದೃಢವಾದ ಪ್ರತಿರೋಧ ಮತ್ತು ಅಚಲವಾದ ಹೋರಾಟದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದ ಖ್ಯಾತ ಸಮಾಜವಾದಿ ನಾಯಕ ರಾಮನೋಹರ್ ಲೋಹಿಯಾ ಅವರು ಮಂಡಲ್ ಅವರನ್ನು ಸಂಯುಕ್ತ ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷದ ಬಿಹಾರ ಘಟಕದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು.
ನಂತರ, ಮಂಡಲ್ ಸಂಯುಕ್ತ ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷದ ಟಿಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಗೆದ್ದರು. ಆದರೆ ಬಿಹಾರ ಸಂಪುಟಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಲೋಹಿಯಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಉಂಟಾದ ನಂತರ, ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಸಂಯುಕ್ತ ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು ತೊರೆದರು. ಮಾರ್ಚ್ 1967ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಶೋಷಿತ್ ದಲ್ ಎಂಬ ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು.
ಫೆಬ್ರವರಿ 1, 1968 ರಂದು, ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಬಿಹಾರದ ಏಳನೇ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಲು ಅವರು ಬಿಹಾರ ಶಾಸಕಾಂಗದ ಸದಸ್ಯರಾಗಬೇಕಿತ್ತು. ಈ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು, ಅವರ ಪಕ್ಷದ ಶಾಸಕರಾದ ಸತೀಶ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಕೇವಲ ನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನಂತರ, ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಶಾಸನ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿ, ಮತ್ತೆ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು.
ಮಂಡಲ್ ನೇತೃತ್ವದ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟವು ಬಿಹಾರದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘಟನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮೇಲ್ಜಾತಿಯವರ ಬದಲು ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ (OBC) ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಅವರ ಸರ್ಕಾರ ಕೇವಲ 47 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಈ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಬದಲಾವಣೆಯು ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿತು.
ಆದರೆ, ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಕೇವಲ 30 ದಿನಗಳ ನಂತರ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಹಲವು ಮಂತ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರ ವಿರುದ್ಧದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಆರೋಪಗಳನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಟಿ.ಎಲ್. ವೆಂಕಟರಾಮ ಅಯ್ಯರ್ ನೇತೃತ್ವದ ಅಯ್ಯರ್ ಆಯೋಗವನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸರ್ಕಾರ ವಜಾಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ಈ ಕ್ರಮವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಮಂಡಲ್ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು, ಇದು ಅವರ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಅವರ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
1968ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಉಪಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಮಧೇಪುರ ಸಂಸದೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಗೆಲ್ಲುವ ಮೂಲಕ ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಮತ್ತೆ ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ನಂತರ, 1972ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಿಹಾರ ಶಾಸನ ಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಪುನಃ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು, ಆದರೆ 1975ರಲ್ಲಿ ಜೆಪಿ ಚಳವಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು.
ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನದ ಇನ್ನೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಜಯಪ್ರಕಾಶ್ ನಾರಾಯಣ (ಜೆಪಿ) ಅವರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕ್ರಾಂತಿ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಈ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಬಿಹಾರ ಚಳವಳಿ (1974-75) ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಅಬ್ದುಲ್ ಘಫೂರ್ ನೇತೃತ್ವದ ರಾಜ್ಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧದ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿನ ಅವರ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು.
1977ರ ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ಟಿಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಧೇಪುರದಿಂದ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಿದರು. ಅವರು 1979ರ ವರೆಗೆ ಲೋಕಸಭಾ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಸಬಲೀಕರಣದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಒಂದು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು.
ಡಿಸೆಂಬರ್ 1978ರಲ್ಲಿ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ ಅವರು ಐವರು ಸದಸ್ಯರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಆಯೋಗವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಹೊಂದಿದ್ದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಅವರನ್ನು ಈ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು.
1980ರಲ್ಲಿ ಆಯೋಗವು ತನ್ನ ವರದಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿತು. ಈ ವರದಿಯು, ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ (OBCs) ಸರ್ಕಾರಿ ಉದ್ಯೋಗಗಳು ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಮಾಣದ ಮೀಸಲಾತಿಯನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿತು. ಈ ವರದಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ, ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ದೊಡ್ಡ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಮಾನ ಅವಕಾಶಗಳು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಿಗುವಂತಾಗುವುದು ಆಯೋಗದ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ವರದಿಯು ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಭರವಸೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು.
ವರದಿಯನ್ನು ಡಿಸೆಂಬರ್ 31, 1980ರಂದು ಆಗಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಜ್ಞಾನಿ ಜೈಲ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ, ಆ ಸಮಯದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ (1980-1989) ಅವರು ಅದನ್ನು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಲಿಲ್ಲ. ಈ ವರದಿಯು ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಬರಲು ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದವರೆಗೆ ಕಾಯಬೇಕಾಯಿತು.
ಮಂಡಲ್ ಆಯೋಗದ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಜಾರಿಯು ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ತಂದಿತು. ಇದು ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಾತಿಗಳ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಕರ ಉದಯಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು. ಮುಲಾಯಂ ಸಿಂಗ್ ಯಾದವ್, ರಾಮ್ ವಿಲಾಸ್ ಪಾಸ್ವಾನ್, ಶರದ್ ಯಾದವ್, ಲಾಲು ಪ್ರಸಾದ್ ಯಾದವ್, ನಿತೀಶ್ ಕುಮಾರ್ ಮತ್ತು ಮಾಯಾವತಿಯಂತಹ ನಾಯಕರು ಈ ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಯ ಮುಂಚೂಣಿಗೆ ಬಂದರು.
ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ದಲಿತರು, ಆದಿವಾಸಿಗಳು, ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಕೆಳಸ್ತರದ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ಹೊಸ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಳುವಳಿಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಮೈತ್ರಿಗಳ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆದರೆ, ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ಹೆಜ್ಜೆಯು ತೀವ್ರ ಹಿನ್ನಡೆಗೂ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಮೇಲ್ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬಲಪಂಥೀಯ ಶಕ್ತಿಗಳು ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಸಬಲೀಕರಣವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಕೋಮು ಧ್ರುವೀಕರಣ ಮತ್ತು ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಆಶ್ರಯಿಸಿದರು.
ಈ ಕಾಲಘಟ್ಟವು, 1990ರಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ನಾಯಕ ಎಲ್.ಕೆ. ಅಡ್ವಾಣಿ ಅವರ ರಾಮ ಜನ್ಮಭೂಮಿ ಚಳವಳಿಯ ಏರಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿತು. ಇದು ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು, ಇದನ್ನು “ಮಂಡಲ್ ವರ್ಸಸ್ ಕಮಂಡಲ್ ರಾಜಕೀಯ” ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಈ ಘರ್ಷಣೆಯು ಜಾತಿ ಆಧಾರಿತ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಆಧಾರಿತ ರಾಜಕೀಯದ ನಡುವಿನ ತೀವ್ರ ಪೈಪೋಟಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿತು, ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿತು.
ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ‘ಮೆಸ್ಸಿಹಾ’ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಹಾಗೂ ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಡಾ. ಸಂದೀಪ್ ಯಾದವ್ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ: “ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅವರು ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ದೃಢ ವಿಶ್ವಾಸದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ದಮನಿತ ಮತ್ತು ಶೋಷಿತ ಸಮೂಹಗಳ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗಾಗಿ ಅಚಲವಾಗಿ ನಿಂತರು. ಅವರು ಕೇವಲ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಬದಲಾವಣೆ ತರುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಮೊದಲೇ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದ ದೂರದರ್ಶಿ. ಹೆಚ್ಚು ಅಂತರ್ಗತ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆಯುಳ್ಳ ಸಮಾಜಕ್ಕಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ಒಬ್ಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸುಧಾರಕ ಅವರು. ಅವರ ಹೋರಾಟ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರನ್ನು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಘನತೆಗಾಗಿ ಹೋರಾಡಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಅವರು ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ನಾಯಕರಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಭಾರತದ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ರೂಪಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಶಾಶ್ವತ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಹೋದ ಮಹಾನ್ ದಂತಕಥೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.”
ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅವರು ತಾವು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ವರದಿಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಕಣ್ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುವಷ್ಟು ಕಾಲ ಬದುಕಲಿಲ್ಲ. ವರದಿಯು ಜಾರಿಗೆ ಬರುವ ಮೊದಲೇ, ಅವರು ಏಪ್ರಿಲ್ 13, 1982 ರಂದು ಇಹಲೋಕ ತ್ಯಜಿಸಿದರು. ಆದರೂ, ಮಂಡಲ್ ಆಯೋಗದ ವರದಿಯ ಆರಂಭದ ಸ್ಪೂರ್ತಿದಾಯಕ ಸಾಲುಗಳು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರ ಅಚಲ ಬದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ದೃಢ ವಿಶ್ವಾಸಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದಿವೆ: “ಸಮಾನರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಸಮಾನತೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಅಸಮಾನರನ್ನು ಸಮಾನರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದು ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತಗೊಳಿಸಿದಂತೆಯೇ ಸರಿ.”
ಈ ಮಾತುಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಸಮಾನರಲ್ಲ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವ ಬದಲು, ಅವರ ಅನಾನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ವಿಶೇಷ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯ ಎಂಬ ಮಂಡಲ್ ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅವರ ಈ ಚಿಂತನೆಯು ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಯುಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು ಮತ್ತು ಅವರ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತಗೊಳಿಸಿತು.
( ಕುರ್ಬಾನ್ ಅಲಿ ಅವರು, ಬಹುಭಾಷಾ ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಿದ್ದು, ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ರೂಪಾಂತರವನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟ ಮತ್ತು ದೇಶದ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ತಿಳಿದಿರುವ ಅವರು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಮಾಜವಾದಿ ಚಳವಳಿಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.)
