ಭುವನೇಶ್ವರ್: ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರವು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕೈಗೊಂಡಿರುವ ಮಹತ್ವದ ನಿರ್ಧಾರವು, ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಘನತೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಗತಿಪರ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ. ಸರ್ಕಾರಿ ಇಲಾಖೆಗಳು, ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ‘ಹರಿಜನ’ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಿ, ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಸಂವಿಧಾನಬದ್ಧವಾದ ‘ಅನುಸೂಚಿತ ಜಾತಿ’ ಅಥವಾ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ‘Scheduled Caste’ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ನಿರ್ಧಾರ ಕೇವಲ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಬದಲಾವಣೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಶತಮಾನಗಳ ಜಾತಿ ತಾರತಮ್ಯದ ವಿರುದ್ಧದ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ದೊರೆತ ಒಂದು ವಿಜಯವಾಗಿದೆ.
ಈ ನಿರ್ಧಾರದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಲ್ಲ. ಇದರ ಹಿಂದೆ ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಹೋರಾಟ, ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಆದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿವಿಧ ಸ್ತರಗಳಿಂದ ಬಂದ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿವೆ. ಒಡಿಶಾ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗ (OHRC), ಬಹುವಿಚಾರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಮತ್ತು ಯುವ ಮುಂಚೂಣಿಯ ರಾಜ್ಯ ಸಂಯೋಜಕ ಅನಿಲ್ ಕುಮಾರ್ ಮಲ್ಲಿಕ್ ಅವರ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಈ ಪದದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವಂತೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿತ್ತು. ಮಲ್ಲಿಕ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ, ಈ ಪದವು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಯವರ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದ್ದರು. ಇದು ಕೇವಲ ಸ್ಥಳೀಯ ಹೋರಾಟವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಈ ಪದದ ವಿರುದ್ಧ ನಡೆದ ದೊಡ್ಡ ಆಂದೋಲನದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.
ಪದದ ದುರುಪಯೋಗ ಮತ್ತು ಅಪಮಾನದ ಕಾರಣ:
ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರ, ‘ಹರಿಜನ’ ಪದವನ್ನು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಯ ಜನರನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಬಳಸುವ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪದವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಟಾಯಿತು. ಆದರೆ, ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿದ್ದ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ತಾರತಮ್ಯದ ಕಾರಣ, ಈ ಪದವು ಆ ಸಮುದಾಯದ ಜನರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಮಾಜದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿ ನೋಡಲು ಬಳಸುವ ಒಂದು ಸಾಧನವಾಯಿತು. ತಾರತಮ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದವರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲು ಈ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿದಾಗ, ಅದರ ಹಿಂದಿನ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಅರ್ಥ ಕಳೆದುಹೋಗಿ, ಅಪಮಾನದ ಅರ್ಥವು ಪ್ರಬಲವಾಯಿತು. ಈ ಪದವು ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಿನ್ನಡೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು.
ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಲುವು:
ಈ ಪದದ ಅಪಮಾನಕರ ಅರ್ಥವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚರ್ಚೆಗೆ ಬಂದಾಗ, ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಕೂಡ ಮಧ್ಯ ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು. ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ‘ಹರಿಜನ’ ಪದವನ್ನು ಅಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಮತ್ತು ಅವಹೇಳನಕಾರಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ಈ ಪದದ ಬಳಕೆಯು ಎಸ್‌ಸಿ/ಎಸ್‌ಟಿ ದೌರ್ಜನ್ಯ ತಡೆ ಕಾಯಿದೆ, 1989ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಯವರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು. 2012ರಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಸಬಲೀಕರಣ ಸಚಿವಾಲಯವು ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ‘Scheduled Caste’ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಸೂಕ್ತ ಅನುವಾದಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬಳಸುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಿತ್ತು. ಆದರೂ, ಈ ಆದೇಶದ ಪೂರ್ಣ ಜಾರಿಯಾಗದೆ ಹಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪದದ ಬಳಕೆ ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು.
ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ನಿರ್ಧಾರದ ಮಹತ್ವ:
ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ಈ ನಿರ್ಧಾರವು, ಈ ಹಿಂದಿನ ಆದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ತೀರ್ಪುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಪ್ರಮುಖ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ನಿರ್ಧಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಅಧಿಕೃತ ಪತ್ರಗಳು, ದಾಖಲೆಗಳು, ಮತ್ತು ಜಾತಿ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ‘ಹರಿಜನ’ ಪದವನ್ನು ಬಳಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲದೆ, ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರರಿಗೆ ಈ ಬದಲಾವಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳುವಳಿಕೆ ನೀಡಲು ಆದೇಶಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ‘ಹರಿಜನ’ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿರುವ ಏಳು ಶಾಲೆಗಳ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಸಹ ಬದಲಾಯಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ.
ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಯ ಜನರ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಂವಿಧಾನವು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಘನತೆಯನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಪದವು ಒಂದು ಸಮುದಾಯದ ಘನತೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ ತಂದರೆ, ಅದನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದು ಪ್ರಗತಿಪರ ಸಮಾಜದ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿದೆ. ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ಈ ಕ್ರಮವು ಬೇರೆ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೂ ಒಂದು ಮಾದರಿಯಾಗಬಲ್ಲದು.
ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ‘ಹರಿಜನ’ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದರ ಹಿಂದಿನ ಕಾರಣಗಳು
ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರವು ‘ಹರಿಜನ’ ಪದವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿರುವುದು ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿದೆ. ಈ ಪದದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವ ಹಿಂದಿನ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಈ ಪದವು ಅಪಮಾನಕರ ಮತ್ತು ತಾರತಮ್ಯದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿರುವುದು. ಆದರೆ, ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಈ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ಬಳಸಿದಾಗ ಅದರ ಉದ್ದೇಶ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಗಾಂಧಿವಾದಿಗಳು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು, ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಎಂಬ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪಿಡುಗನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಲು ಈ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ‘ಹರಿಜನ’ ಎಂದರೆ ‘ಹರಿಯ ಮಕ್ಕಳು’ ಅಥವಾ ‘ದೇವರ ಮಕ್ಕಳು’. ಅವರು ಈ ಪದದ ಮೂಲಕ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜನರಿಗೆ ದೇವರ ಮಕ್ಕಳು ಎಂದು ಕರೆದು, ಅವರ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ನಂಬಿದಂತೆ, ಯಾವ ಮನುಷ್ಯನೂ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯನಲ್ಲ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರೂ ಭಗವಂತನ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಭಾಗ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಇರಬೇಕು ಎಂದು ಗಾಂಧಿ ಬಳಸಿದ್ದರು ಎಂದು ಇವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತಾ ನಿವಾರಣೆಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕಾಗಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ‘ಹರಿಜನ ಸೇವಕ ಸಂಘ’ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನೂ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಉದ್ದೇಶ, ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರ ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ‘ಹರಿಜನ’ ಎಂಬ ವಾರಪತ್ರಿಕೆಯೂ ಕೂಡಾ ಈ ಸಮುದಾಯದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸಮಾಜದ ಮುಂದಿಡಲು ಒಂದು ವೇದಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು.
ಅವರ ಉದ್ದೇಶ ಪವಿತ್ರ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣಾತ್ಮಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರದ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಈ ಪದವು ಅದರ ಮೂಲ ಅರ್ಥವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ದೃಢವಾಗಿ ಬೇರೂರಿದ್ದ ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ‘ಹರಿಜನ’ ಎಂಬ ಪದವು ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವರ್ಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಪದವಾಗಿ ಬಳಕೆಗೆ ಬಂದಿತು, ಇದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅಪಮಾನಕರ ಅರ್ಥವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಇಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪದವನ್ನು ಬಳಸದೇ ಇರುವುದು ಸೂಕ್ತ ಎಂದು ಒರಿಸ್ಸಾ ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ.
