ನವದೆಹಲಿ: ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ಮುಂಬರುವ ಚುನಾವಣೆಗಳ ಸಿದ್ಧತೆಯ ನಡುವೆಯೇ ಭಾರತದ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗದ (ECI) ನಿರ್ಧಾರವೊಂದು ತೀವ್ರ ವಿವಾದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ವಿಶೇಷ ತೀವ್ರ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ (SIR) ಎಂಬ ಹೊಸ ಆದೇಶವು, ಲಕ್ಷಾಂತರ ಅರ್ಹ ಮತದಾರರನ್ನು ತಮ್ಮ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಹಕ್ಕಿನಿಂದ ವಂಚಿತಗೊಳಿಸಬಹುದು ಎಂಬ ಆತಂಕವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದೆ. ಈ ಅಪಾಯವನ್ನು ಮನಗಂಡ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಮೆಟ್ಟಿಲೇರಿದ್ದು, ಈ ಮಹತ್ವದ ಅರ್ಜಿಗಳ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಜುಲೈ 10ರಂದು ನಡೆಸಲಿದೆ.
ಸೋಮವಾರ, ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ಸುಧಾಂಶು ಧುಲಿಯಾ ಮತ್ತು ಜೋಯಮಾಲ್ಯ ಬಾಗ್ಚಿ ಅವರ ಪೀಠದ ಮುಂದೆ ಹಾಜರಾದ ಹಿರಿಯ ವಕೀಲರಾದ ಕಪಿಲ್ ಸಿಬಲ್, ಎ.ಎಂ. ಸಿಂಘ್ವಿ, ಗೋಪಾಲ್ ಶಂಕರನಾರಾಯಣನ್ ಮತ್ತು ಶಾದನ್ ಫರಾಸತ್ ಅವರು ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ತುರ್ತು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಈ ಮನವಿಯನ್ನು ಪುರಸ್ಕರಿಸಿ, ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ನೋಟಿಸ್ ನೀಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು.
ಕಠಿಣ ಷರತ್ತುಗಳು: ಮತದಾರರ ಹಕ್ಕಿಗೆ ಸವಾಲು
ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರವಾಗಿ ಧ್ವನಿ ಎತ್ತಿದ ಕಪಿಲ್ ಸಿಬಲ್, ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗದ ಈ ಪರಿಷ್ಕರಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು “ನೆರವೇರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕಾರ್ಯ” ಎಂದು ಕಟುವಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. “ಬಿಹಾರದ ಎಂಟು ಕೋಟಿ ಮತದಾರರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕು ಕೋಟಿ ಜನರನ್ನು ಈ ಹೊಸ ಆದೇಶದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮರುಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ” ಎಂದು ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಕೀಲ ಎ.ಎಂ. ಸಿಂಘ್ವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಗಂಭೀರತೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. “ಸರಳ ಆಧಾರ್ ಕಾರ್ಡ್ ಅಥವಾ ವೋಟರ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಇಸಿಯ ಕಠಿಣ ನಿಯಮಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮತದಾರರಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ತಲೆನೋವಾಗಲಿವೆ” ಎಂದು ಗೋಪಾಲ್ ಶಂಕರನಾರಾಯಣನ್ ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ನಿಯಮಗಳು ಮತದಾರರ ಹಕ್ಕಿನ ಮೇಲೆ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅವರು ವಾದಿಸಿದರು.
ಜುಲೈ 25 ಗಡುವು: ಮತದಾರರ ಹಕ್ಕಿಗೆ ಕತ್ತರಿ ಬೀಳುವ ಅಪಾಯ
ನಿಗದಿಪಡಿಸಿರುವ ಅಲ್ಪಾವಧಿಯೊಳಗೆ (ಜುಲೈ 25 ರೊಳಗೆ) ಅಗತ್ಯ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮತದಾರರು ವಿಫಲರಾದರೆ, ಅವರು ಈ ಹಿಂದೆ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದ್ದರೂ ಅವರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಭೀಕರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. “ಸಮಯದ ಮಿತಿ ಅಕ್ಷರಶಃ ಬಿಗಿಯಾಗಿದೆ; ನಿಗದಿತ ದಿನಾಂಕದೊಳಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸದಿದ್ದರೆ, ಲಕ್ಷಾಂತರ ಮತದಾರರ ಹೆಸರು ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೊರಗುಳಿಯುತ್ತವೆ,” ಎಂದು ಹಿರಿಯ ವಕೀಲ ಎ.ಎಂ. ಸಿಂಘ್ವಿ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ, ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಧುಲಿಯಾ ಅವರು, “ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅಧಿಸೂಚಿಸದ ಕಾರಣ ಕಾಲಮಿತಿಯು ಅಷ್ಟು ಕಠಿಣವಾಗಿಲ್ಲ,” ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಾದಗಳು ಅರ್ಜಿದಾರರಿಂದ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಅಂಗಳವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿವೆ.
ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕಿನ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಮೊರೆ
ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗದ ಈ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖರು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮೊರೆ ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ, ಆರ್‌ಜೆಡಿ ಸಂಸದ ಮನೋಜ್ ಝಾ, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಸ್ಥೆ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಫಾರ್ ಡೆಮಾಕ್ರಟಿಕ್ ರಿಫಾರ್ಮ್ಸ್ (ADR), ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪರ ಹೋರಾಡುವ ಪೀಪಲ್ಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಸಿವಿಲ್ ಲಿಬರ್ಟೀಸ್ (PUCL), ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಯೋಗೇಂದ್ರ ಯಾದವ್, ಮತ್ತು ಲೋಕಸಭಾ ಸಂಸದೆ ಮಹುವಾ ಮೊಯಿತ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಪ್ರಭಾವಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸೇರಿಕೊಂಡಿವೆ. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಮೂಲಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ADR ತನ್ನ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ, ಜೂನ್ 24, 2025 ರ SIR ಆದೇಶವನ್ನು ಕೂಡಲೇ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಬಲವಾಗಿ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದೆ. ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ರದ್ದು ಮಾಡದಿದ್ದರೆ, “ಅದು ಯಾವುದೇ ನಿಯಮ ಅಥವಾ ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಇಲ್ಲದೆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಮತದಾರರನ್ನು ಅವರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕಿನಿಂದ ಹೊರಗಿಡಬಹುದು. ಇದು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಯುತ ಚುನಾವಣೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇವು ಭಾರತ ಸಂವಿಧಾನದ ಅಡಿಪಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ” ಎಂದು ಗಂಭೀರ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿದೆ.
“ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗೆ ಬೇಡಿಕೆಯಿರುವ ದಾಖಲೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ದೊಡ್ಡದಿದೆ. ಸರಿಯಾದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಾಗಿ ನೀಡಿದ ಸಮಯವೂ ತೀರಾ ಕಡಿಮೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸೇರಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಅರ್ಹ ಮತದಾರರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಹೊರಹಾಕಿ, ಅವರು ಮತ ಚಲಾಯಿಸಲು ಅಡ್ಡಿಯಾಗುತ್ತವೆ” ಎಂದು ತಮ್ಮ ಗಂಭೀರ ಕಳವಳವನ್ನು ADR ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿವರಿಸಿದೆ.
ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಗಳ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಸವಾಲುಗಳು
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ದಶಕಗಳಿಂದಲೂ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. 1990ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಿಂದ, ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗವು ಮತದಾರರ ನೋಂದಣಿಯನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ಒಂದೇ ಹೆಸರಿಗೆ ಹಲವು ಮತಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಡಿಜಿಟಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದೆ. ಆದರೂ, ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದು, ಹೊಸ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ವಿಳಾಸ ಬದಲಾವಣೆಗಳಂತಹ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲಾಗಿವೆ. ಅದರಲ್ಲೂ, ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಓದು ಕಡಿಮೆ ಇರುವ ಜನರ ನಡುವೆ, ಇಂತಹ ಕಠಿಣ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳು ದೊಡ್ಡ ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿ, ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನೇ ಕಸಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂಬ ಆತಂಕ ಸದಾ ಕಾಡುತ್ತಿದೆ.
ಹಿಂದೆಯೂ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮೊರೆ: ಬಿಹಾರದ ವಾಸ್ತವವೇನು?
ಈ ಹಿಂದೆಯೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮೆಟ್ಟಿಲೇರಿದ್ದವು. ಆಗ, ಹಲವು ಬಾರಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಜನರ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದವು. ಈಗ ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಈ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ, ರಾಜ್ಯದ ಜನರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ನೋಡದೆ, ಕೇವಲ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಷಯಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ಕೊಡುತ್ತಿದೆಯೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಮೂಡಿವೆ.
ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕಿನ ಭವಿಷ್ಯ: ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಏನು ಹೇಳಲಿದೆ?
ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಈ ವಿಚಾರಣೆ ಬಿಹಾರದ ರಾಜಕೀಯದ ಮೇಲೆ ದೊಡ್ಡ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲಿದೆ. ಆದರೆ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಇದು ದೇಶದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮುಖ್ಯ ಆಧಾರವಾದ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಹೇಗೆ ಕಾಪಾಡುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಮುಖ್ಯ. ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗದ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಜನರ ಹಕ್ಕಿನ ನಡುವೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಯಾವ ಸರಿಯಾದ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಸಾಧಿಸಲಿದೆ? ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿರುವ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ತೀರ್ಪು ಒಂದು ಭರವಸೆಯ ದೀಪವಾಗಲಿದೆಯೇ?
1984ರ ಗಲಭೆ: ಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಜ್ಜನ ಕುಮಾರ್‌ರಿಂದ ಅಚ್ಚರಿಯ ವಾದ – ನ್ಯಾಯ ಸಿಗದ ಸಿಖ್ಖರ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ನೀರು!
