2023ರಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹಿಂಸಾಚಾರವು ಪೂರ್ವಯೋಜಿತ, ಜನಾಂಗೀಯವಾಗಿ ಗುರಿಯಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ವೈಫಲ್ಯಗಳಿಂದ ಪ್ರಚೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಘಟನೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪೀಪಲ್ಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಸಿವಿಲ್ ಲಿಬರ್ಟೀಸ್ (PUCL) ವತಿಯಿಂದ ರಚಿಸಲಾದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪೀಪಲ್ಸ್ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನಲ್ ತನ್ನ 694 ಪುಟಗಳ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.
ಈ ವರದಿಯನ್ನು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಬುಧವಾರ (ಆಗಸ್ಟ್ 20, 2025) ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಮೇಟಿ ಮತ್ತು ಕುಕಿ-ಜೋ ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವಿನ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಕೇವಲ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾರಣಗಳಾದ ಜನಾಂಗೀಯ ವಿಭಜನೆಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ-ರಾಜಕೀಯ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿಡುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಭೂ ವಿವಾದಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪಿಯುಸಿಎಲ್‌ನ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪೀಪಲ್ಸ್ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನಲ್‌ನ ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ. ಘರ್ಷಣೆಗೆ ಮುನ್ನ ನಡೆದ ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳು ಅಪನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ದ್ವೇಷವನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಗಮನಸೆಳೆದಿದೆ.
ಅವುಗಳೆಂದರೆ:
- ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಮೂಲಕ ದ್ವೇಷದ ಅಭಿಯಾನ: ಘರ್ಷಣೆಗೆ ಮುನ್ನ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಹರಡಲಾದ ದ್ವೇಷದ ಸಂದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಸುಳ್ಳು ಮಾಹಿತಿ.
- ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವದ ಹೇಳಿಕೆಗಳು: ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರು ನೀಡಿದ ಪ್ರಚೋದನಕಾರಿ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹದಗೆಡಿಸಿ, ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವೆ ಪರಸ್ಪರ ವೈರತ್ವವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದವು.
ಈ ಹಿಂಸಾಚಾರವು ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಡೆದಿದ್ದಲ್ಲ, ಆದರೆ ಪೂರ್ವಯೋಜಿತ, ಜನಾಂಗೀಯವಾಗಿ ಗುರಿಯಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ವೈಫಲ್ಯಗಳಿಂದ ಪ್ರಚೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ.
2024ರಲ್ಲಿ ಪೀಪಲ್ಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಸಿವಿಲ್ ಲಿಬರ್ಟೀಸ್ (PUCL) ರಚಿಸಿದ ಈ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನಲ್‌ಗೆ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಮಾಜಿ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ಕುರಿಯನ್ ಜೋಸೆಫ್ ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಮಾಜಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು, ಮಾಜಿ ಐಎಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಮಾಜಿ ಐಪಿಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ವಕೀಲರು, ಲೇಖಕರು, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು, ಪತ್ರಕರ್ತರು, ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವರು ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ 694 ಪುಟಗಳ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ 60,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾದ ಜನರು ಇನ್ನೂ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದು, ಅವರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಹಾರ ದೊರೆತಿಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ತಂಡ ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದೆ.
ಈ ವರದಿಯು ಘಟನೆಯ ಮೂಲ ಕಾರಣಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಗಳ ಕುರಿತು ಗಂಭೀರ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿದೆ.
ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಚೋದನೆಗಳು
- ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಪಾತ್ರ: ಐತಿಹಾಸಿಕ ಜನಾಂಗೀಯ ವಿಭಜನೆಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ-ರಾಜಕೀಯ ಅಸಮಾನತೆಗಳು ಮತ್ತು ಭೂ ವಿವಾದಗಳ ಹೊರತಾಗಿ, ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ದ್ವೇಷದ ಅಭಿಯಾನ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರ ಪ್ರಚೋದನಕಾರಿ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಮೇಟಿ ಮತ್ತು ಕುಕಿ-ಜೋ ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವಿನ ಅಪನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ದ್ವೇಷವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ.
- ಹೈಕೋರ್ಟ್ ನಿರ್ದೇಶನ: ಮಣಿಪುರ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ಮಾರ್ಚ್ 27, 2023ರ ನಿರ್ದೇಶನವು ಮೇಟಿ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡ (ST) ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡುವಂತೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿತು. ಇದು ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಅಪಾಯವೆಂದು ತೋರಿ, ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.
- ‘ಮಾದಕ ದ್ರವ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧದ ಯುದ್ಧ’: ಅಂದಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಬಿರೇನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ‘ಮಾದಕ ದ್ರವ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧದ ಯುದ್ಧ’ಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ಕುಕಿ ಸಮುದಾಯದ ವಿರುದ್ಧ ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಚಾರವು ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಪ್ರಚೋದನೆಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಕಾರಣವಾಯಿತು.
ಸರ್ಕಾರದ ವೈಫಲ್ಯ ಮತ್ತು ಪರಿಹಾರ ಕ್ರಮಗಳು
- ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ವೈಫಲ್ಯ: ಸಂತ್ರಸ್ತರ ಹೇಳಿಕೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅವರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸಂವಿಧಾನದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವೂ ತನ್ನ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಈಡೇರಿಸಿಲ್ಲ ಎಂದು ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ.
- ಮಾನವೀಯ ದುರಂತ: ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ 60,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದು, ಇನ್ನೂ ಪರಿಹಾರವಿಲ್ಲದೆ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪರಿಹಾರ ಮತ್ತು ಪುನರ್ವಸತಿ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ಕಳಪೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಳಪೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಇರುವುದನ್ನು ಟ್ರಿಬ್ಯೂನಲ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.
- ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಪಕ್ಷಪಾತ: ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ಉಲ್ಬಣಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಪಾತ್ರವೂ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮವು ಪಕ್ಷಪಾತದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸದ ಮತ್ತು ಪ್ರಚೋದನಕಾರಿ ವಿಷಯಗಳು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿದವು.
ವರದಿಯ ಶಿಫಾರಸುಗಳು
ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಟ್ರಿಬ್ಯೂನಲ್ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಪ್ರಮುಖ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದೆ:
- ತನಿಖೆ: ಈ ಘಟನೆಯ ಕುರಿತು ವಿಶೇಷ ತನಿಖಾ ತಂಡ (SIT) ತನಿಖೆಯನ್ನು ನಡೆಸಬೇಕು.
- ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ: ಕಾನೂನು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
- ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪಾತ್ರ: ಭಾರತದ ನ್ಯಾಯಾಂಗ, ಸಂಸತ್ತು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜವು ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಮುಂದೆ ಬರಬೇಕು.
- ಶಾಶ್ವತ ಪರಿಹಾರ: ಶಾಶ್ವತ ಶಾಂತಿಗಾಗಿ ರಚನಾತ್ಮಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳು, ಸಮುದಾಯ ಸಂವಾದ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ನಾಯಕತ್ವದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.
ಈ ವರದಿಯು ಮಣಿಪುರದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಗಂಭೀರತೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದ್ದು, ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಘಟನೆಗಳು ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗದಂತೆ ತಡೆಯಲು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ತುರ್ತು ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದೆ.
ಮಣಿಪುರ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಹಿನ್ನಲೆ
ಮೇ 3, 2023ರಂದು ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಮೈತೇಯಿ ಮತ್ತು ಕುಕಿ-ಜೋ ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವೆ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಭುಗಿಲೆದ್ದಿತು. ಈ ಘಟನೆಯ ತಕ್ಷಣದ ಕಾರಣವೆಂದರೆ:
ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡದ (ST) ಸ್ಥಾನಮಾನ: ಮಣಿಪುರ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಮಾರ್ಚ್ 27, 2023ರಂದು ಮೈತೇಯಿ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡ ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡುವಂತೆ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿತು. ಈ ಆದೇಶವು ಕುಕಿ-ಜೋ ಮತ್ತು ನಾಗಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಆತಂಕ ಮೂಡಿಸಿತು. ಮೈತೇಯಿಗಳಿಗೆ ಈ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಬೆಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅವರು ಗ್ರಹಿಸಿದರು.
ಬುಡಕಟ್ಟು ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಮೆರವಣಿಗೆ: ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಆದೇಶವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ, ಮೇ 3, 2023ರಂದು ಆಲ್ ಟ್ರೈಬಲ್ ಸ್ಟೂಡೆಂಟ್ಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ಮಣಿಪುರ (ATSUM) ಸಂಘಟನೆಯು ಎಲ್ಲಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ‘ಬುಡಕಟ್ಟು ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಮೆರವಣಿಗೆ’ ಆಯೋಜಿಸಿತು. ಈ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಇಡೀ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಹರಡಿತು.
ಹಿಂಸಾಚಾರದ ವಿಸ್ತರಣೆ
ಘರ್ಷಣೆಯ ನಂತರ ಮಣಿಪುರದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹದಗೆಟ್ಟಿತು.
ಮಾನವೀಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು: ಸರ್ಕಾರಿ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳ ಪ್ರಕಾರ, 250ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 60,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅನೇಕ ಜನರು ಪರಿಹಾರ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.
ಆಸ್ತಿಪಾಸ್ತಿ ಹಾನಿ: ಸಾವಿರಾರು ಮನೆಗಳು, ಚರ್ಚ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ 4,700ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಹಾಕಿ ವಿಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಕಳ್ಳತನ: ಗಲಭೆಕೋರರು ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಪಡೆಗಳಿಂದ ಸಾವಿರಾರು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಕದ್ದೊಯ್ದರು.
ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸ್ಥಗಿತ: ಹಿಂಸಾಚಾರವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಸರ್ಕಾರ ರಾಜ್ಯಾದ್ಯಂತ ಹಲವು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತು.
ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಆಕ್ರೋಶ: ಜುಲೈ 2023ರಲ್ಲಿ, ಇಬ್ಬರು ಕುಕಿ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಬೆತ್ತಲೆಯಾಗಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮಾಡಿರುವ ವಿಡಿಯೋ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ವೈರಲ್ ಆದ ನಂತರ ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ತೀವ್ರ ಆಕ್ರೋಶ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು.
ಅಸ್ಸಾಂ: ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯ ಹಸ್ತಾಂತರದ ವಿರುದ್ಧ ರಾಜ್ಯಾದ್ಯಂತ ಪ್ರತಿಭಟನೆ: ವ್ಯಾಪಕ ಆಕ್ರೋಶ
