| ಬಿ. ಶ್ರೀಪಾದ ಭಟ್ |
ಓದುಗರಿಗೆ ಸೂಚನೆ:
ಈ ಲೇಖನದ ನಿರೂಪಣೆ ಡಿ.ಎನ್.ಶಂಕರಬಟ್ ಅವರ ಬಾಶಾ ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದೆ. ಮಹಾಪ್ರಾಣದ ಬಳಕೆ, ಷ-ಶ ಬಳಕೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವು ಹೊಸ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಕೆಲವು ಲೇಕಕರು ಅದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಲೇಕನದಲ್ಲಿನ ಬಾಶೆಯ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಕಂಡುಬರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು, ಪ್ರೂಫ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಎಂದು ಬಗೆಯಬಾರದೆಂದು ಕೋರುತ್ತೇವೆ.
10, ಡಿಸೆಂಬರ್ 2018ರಂದು ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ ನಿದನರಾದ ಇತಿಹಾಸಕಾರ, ಮಾಜಿ ಉಪಕುಲಪತಿ ಮುಶ್ರಿಲ್ ಹಸನ್ ಅವರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾದರಿಯ ಇತಿಹಾಸಕಾರ, ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಮಹಾನ್ ಮಾನವತವಾದಿಯಾಗಿದ್ದರು. 2004-2009ರ ಅವದಿಯಲ್ಲಿ ಜಾಮಿಯ ಮಿಲಿಯಾ ಇಸ್ಲಾಮಿಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಉಪಕುಲಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಅವದಿಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಗೆ ಹೊಸ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟರು. ದೇಶವಿದೇಶಗಳಿಂದ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿ ಅದ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋದನೆಗೆ ವಿಬಿನ್ನ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು.
ಇವರ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ದಲಿತ ಅದ್ಯಯನ, ತುಲನಾತ್ಮಕ ದರ್ಮ, ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲ ಶಾಂತಿ ಕೇಂದ್ರ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಮೌಲಿಕವಾದ ಅದ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಬೆಳೆಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಬೋದಿಸಿದ್ದರು. ಯುಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಐಸಿಎಚ್‍ಆರ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಜವಹರ್‍ಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಸ್ಮಾರಕ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲರಾಗಿದ್ದರು. ಇವೆಲ್ಲಕೂ ಮಿಗಿಲಾಗಿ ಅದ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋದನೆಯ ಕುರಿತಾದ ಅಚಲ ನಿಶ್ಟೆ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆಯ ಮೂಲಕ ಇತಿಹಾಸ ಕಲಿಕೆಗೆ ವಿಬಿನ್ನ ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು. ಹಸನ್ ಸಾಬ್ ಮಾಕ್ರ್ಸವಾದಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ನವ ಎಡಪಂಥೀಯರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿ ತಾವು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಲಿಬರಲ್ ಪ್ರಜಾತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಚಿಂತಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅದೆ ರೀತಿ ಬದುಕಿದರು.
ಜಾಮಿಯ ಮಿಲಿಯಾ ಇಸ್ಲಾಮಿಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸ ಬೋದಿಸುತ್ತಿರುವ ಮುಕುಲ್ ಕೇಶವನ್ ಅವರು “ಹಸನ್ ಅವರು ಗಣರಾಜ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಅದರ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಇತಿಹಾಸದ ಕಲಿಕೆ, ಬೋದನೆಯನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದರು” ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರೊ. ಹರಿಶಂಕರ್ ವಾಸುದೇವನ್ ಅವರು “ತನ್ನ ದ್ಯೇಯ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಗಳ ಕುರಿತು ಹಸನ್ ಅವರಿಗೆ ಬದ್ದತೆ ಇತ್ತು, ಅವುಗಳ ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ಗುಣಾತ್ಮಕತೆ ಬಗ್ಗೆ ಸಂವೇದನೆ, ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಜೋಯ ಹಸನ್ ಜೊತೆಗಿನ ಬೌದ್ದಿಕ ಸಂವಾದ ಮತ್ತು ಕಾಮ್ರೇಡ್‍ತನಗಳು ಆವರ ಚಿಂತನೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತಶ್ಟು ಹೊಳಪು ನೀಡಿದ್ದವು” ಎಂದು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಅಲಿಘರ್, ಕೇಂಬ್ರಿಜ್ ವಿವಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದ ಹಸನ್ ಅವರು ಕಲೋನಿಯಲಿಸಂ ಸಂದರ್ಬದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂರು ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರೋತ್ತರ ಬಾರತದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂರು ಕುರಿತು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ನಡೆಸಿದ ಸಂಶೋದನೆ, ಪ್ರಬಂದಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪಠ್ಯಗಳಾಗಿವೆ. ಕಲಿಕ ಮಾರ್ಗಗಳಾಗಿವೆ. ಪ್ರೊ. ಸುಶ್ಮಿತ ಅವರು “ಮುಶ್ರಿಲ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬುದ್ದಿಜೀವಿಗಳು, ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಲೋನಿಯಲೋತ್ತರ ಅಪಾಯಗಳು ಎನ್ನುವ ಪ್ರಬಂದದಲ್ಲಿ ಅಕಡೆಮಿಕ್ ಮತ್ತು ಇತರ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂರನ್ನು ವಸ್ತುಗಳಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿದರು ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದರು. ಹಸನ್ ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ “ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟೀಶರು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿಯೆ ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟ ಮತ್ತು ಕೆಲ ರಾಶ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ಲೇಖಕರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋದನೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಮುಸ್ಲಿಂರನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಬಳಸಿದ ಪ್ರವರ್ಗಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ ಆದರೆ ಬದಲಾಯಿಸಿಲ್ಲ. ಈಗಲೂ ಮುಸ್ಲಿಂ ಮನಸ್ಥಿತಿ, ಮುಸ್ಲಿಂ ದೃಶ್ಟಿಕೋನ, ಇಸ್ಲಾಂ ಸುತ್ತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಅಸ್ಮಿತೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಅನ್ಯತೆಯನ್ನು ಆರೋಪಿಸುವ ಪ್ರಜ್ಞೆಯೂ ಇಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದೆ. ಮುದ್ರಣ ಮಾದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ, ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂರನ್ನು ಇತರರು ಎಂದೇ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ”. ಆದರೆ ಕೇವಲ ಹುಟ್ಟಿನ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ದರ್ಮದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಆಸ್ತಿತ್ವ, ಕಸುಬು ಮತ್ತು ಬದುಕಿನ ಆದಾರದ ಮೇಲೆ ಅಸ್ಮಿತೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹಸನ್ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು” ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಮುಸ್ಲಿಂ ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಂ ಅನ್ನು ಈಗಾಗಲೆ ಒಂದು ಪಡಿಯಚ್ಚು ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಹಸನ್ ಅವರು ಈ ಏಕರೂಪಿ ಗ್ರಹಿಕೆಯನ್ನು ಮುರಿಯಲು ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವಿದಾನ ಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಶ್ಟಾಗಿ ಬಳಸಲು ಒಲವು ತೋರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ತಮ್ಮ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾತ್ಮಕ ಅದ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಹಳ್ಳಿ, ಹೋಬಳಿಗಳಲ್ಲಿನ ಬದುಕು, ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಉರ್ದು ಬಾಶೆಯನ್ನು ಇತಿಹಾಸ ನಿರೂಪಣೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಗೆ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಮೂಲಕ ಇತಿಹಾಸದ ಅದ್ಯಯನದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೆ ಬದಲಿಸಿದರು. ಇಸ್ಲಾಂ ಕುರಿತಾದ ಮಿಥ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎಳೆಎಳೆಯಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದರು. ಇದು ಹಸನ್ ಅವರ ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆ.
“ಬಾವೈಕ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಅಸ್ಮಿತೆಯ ಹುಡುಕಾಟ : ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಂತರದ ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಂರು” (1988) ಎನ್ನುವ ದೀರ್ಘ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಪುನವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಕೋಮುವಾದಕ್ಕೆ ಇಂದಿಗೂ ನೆಹರೂ ಅವರ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಮಾದರಿ ಮತ್ತು ಮತ್ತು ಬಹು-ರಾಶ್ಟ್ರೀಯ ಬಾವೈಕ್ಯತೆ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಲವತ್ತು ವರ್ಶಗಳ ಹಿಂದೆ ಅಬಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ.
ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೂ ಈ ನಿಲುವಿನಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಮತಾಂದ ರಾಶ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ಮತ್ತು ಬದ್ದತೆಯುಳ್ಳ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಚಿಂತಕರ ನಡುವಿನ ಬೇದ ಮತ್ತು ಅಂತರಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ರಾಶ್ಟ್ರೀಯತೆಯು ಈ ಅಂತರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಅಬಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿಯೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಂತರ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಇಸ್ಲಾಂ ರಾಶ್ಟ್ರವಾಯಿತು ಆದರೆ ಭಾರತವು ಪ್ರಜಾಪ್ರಬುತ್ವ ಗಣರಾಜ್ಯವಾಗಿ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಎಂದು ಉದಾಹರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಸ್ತಿತ್ವದ ಕಾರಣವಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಂರಿಗೆ ಸ್ವತಃ ಮುಸ್ಲಿಂರಾಗಿ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ರಾಜಕಾರಣ ಮಾಡುವುದು ಇಂದು ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ದುರ್ಬಲಗೊಂಡು ಇತರೆ ಮುಸ್ಲಿಮ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಅಗೋಚರವಾಗಿರುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಬುತ್ವ ಮತ್ತು ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿಯೇ ರಾಜಕಾರಣ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಂದರೆ ಐಡೆಂಟಿಟಿ ರಾಜಕಾರಣವು ಇಂದು ತನ್ನ ಪ್ರಸ್ತುತತೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎನ್ನುವ ಅವರ ಅಬಿಪ್ರಾಯವು ಸಹ ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಇಂದು ಐಡೆಂಟಿಟಿ ರಾಜಕಾರಣವನ್ನು ಹಸನ್ ಅವರ ದೃಶ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ನೋಡಲು ಸಾದ್ಯವಿಲ್ಲವೇನೊ.
“ಬಹುತ್ವದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯವರೆಗೆ : ಕಲೋನಿಯಲ್ ಬಾರತದಲ್ಲಿ ಕಸಬಾಸ್” (2003) ಮುಶ್ರಿಲ್ ಹಸನ್ ಅವರ ಮತ್ತೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಪುಸ್ತಕ. ಕಲೋನಿಯಲ್ ಕಾಲದ ಅವಧ್‍ನಲ್ಲಿ ಕಸಬಾಸ್‍ನ ಬಹುಸಂಸ್ಕøತಿ ಮತ್ತು ಬಹುತ್ವದ ಕುರಿತು ಆಳವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸ್ಥಳೀಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರಾಶ್ಟ್ರದೊಮದಿಗೆ ಸಮೀಕರಿಸುತ್ತ ಕಲೋನಿಯಲ್ ಉತ್ತರ ಬಾರತದಲ್ಲಿ ಸಮಾಜೊ-ಸಾಂಸ್ಕøತಿಕ ಚಹರೆಗಳು ಬದಲಾಗುತ್ತ ಹೋಗುವುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
