ಪ್ರತಿ ಬಿಹಾರ ಚುನಾವಣೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮಹಾದಲಿತ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ‘ಮತ ಬ್ಯಾಂಕ್’ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮತ್ತ ಸೆಳೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ, ಮುಸಹರ್ ಸಮುದಾಯವು ಅತ್ಯಂತ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಮುದಾಯವಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದು, ಬಡತನ, ಹಸಿವು, ವಲಸೆ ಮತ್ತು ಜಾತಿ ಆಧಾರಿತ ತಾರತಮ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದೆ.
ಮೋತಿಹಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ರುಲ್ಹಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿರುವ ಮುಸಹರ್ ವಸತಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರೆ, ಕಾಲ ಇಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಹೋಗಿದೆ ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ಮಣ್ಣಿನ ಗುಡಿಸಲುಗಳು, ಬರಿಗಾಲಿನ ಮಕ್ಕಳು, ವಲಸೆ ಹೋಗಿರುವ ತಮ್ಮ ಗಂಡಂದಿರಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರು, ಮತ್ತು ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿದರೂ ಹಸಿವಿನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಆಯಾಸಗೊಂಡ ಮುಖಗಳು – ಇವೆಲ್ಲವೂ ಚುನಾವಣಾ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ಭರವಸೆಗಳಿಂದ ಬಹಳ ದೂರವಿರುವ ಭಾರತದ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. 2022ರ ಪ್ರಕಾರ, ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ಮುಸಹರ್ (Musahar) ಸಮುದಾಯದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 40,35,787 (40 ಲಕ್ಷದ 35 ಸಾವಿರದ 787) ಇದೆ. ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 3.0872% ರಷ್ಟಿದೆ.
ವಲಸೆ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಲ್ಪ ಕೂಲಿ
ಈ ವಸತಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 50 ಮುಸಹರ್ ಕುಟುಂಬಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತಿವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಪುರುಷರು ಕೆಲಸ ಅರಸಿ ಪಂಜಾಬ್, ಹರಿಯಾಣ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ, ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ದಿನಕ್ಕೆ 8–9 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುತ್ತಾರೆ, ಆದರೂ ಅವರು ಕೇವಲ ರೂ. 50–60 ಮಾತ್ರ ಗಳಿಸುತ್ತಾರೆ.
ದಿ ಮೂಕನಾಯಕ್ ಜೊತೆ ಮಾತನಾಡಿದ ಗ್ರಾಮದ ಮಹಿಳೆ ಸಂಪತಿ ದೇವಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು: “ಹಸಿವಿಗಿಂತ ದೊಡ್ಡದು ಬೇರೊಂದಿಲ್ಲ. ನಾವು ಇಡೀ ದಿನ ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ಬೆನ್ನು ಬಾಗಿಸಿ ದುಡಿಯುತ್ತೇವೆ, ಆದರೆ ಅದು ಕೂಡ ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಊಟ ನೀಡಲು ಸಾಲುವುದಿಲ್ಲ.” ಅವರ ಮಾತುಗಳು ಹಸಿವು, ಬಡತನ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಇಡೀ ಸಮುದಾಯದ ಮೂಕ ವೇದನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತವೆ.
ಪಿಡಿಎಸ್ (PDS) ವೈಫಲ್ಯ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಅಭದ್ರತೆ
ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ರೂಪಿಸಲಾದ ಸರ್ಕಾರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ (PDS) ಮುಸಹರ್ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ. ಪಡಿತರ ವಿತರಕರಿಂದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಗ್ರಾಮಸ್ಥರು ಆರೋಪಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಪೂನಂ ದೇವಿ ತಮ್ಮ ಸಂಕಷ್ಟವನ್ನು ಹೀಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡರು: “ಸರ್ಕಾರ ಐದು ಕಿಲೋ ಧಾನ್ಯ ಕೊಡುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ನಮಗೆ ಕೇವಲ ಮೂರು ಅಥವಾ ಮೂರೂವರೆ ಕಿಲೋ ಮಾತ್ರ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಉಳಿದದ್ದು ಎಲ್ಲಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಮಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ.” ಹಲವಾರು ಕಲ್ಯಾಣ ಯೋಜನೆಗಳಿದ್ದರೂ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ ಇಲ್ಲಿ ನಿತ್ಯದ ವಾಸ್ತವವಾಗಿದೆ.
ಜಾತಿ ಆಧಾರಿತ ತಾರತಮ್ಯ ಇನ್ನೂ ಪ್ರಬಲ
ಮುಸಹರ್ ಸಮುದಾಯದ ಹೋರಾಟ ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಬಡತನಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ – ಇದು ಘನತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಭಿಮಾನಕ್ಕೂ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ.
ಪೂನಂ ಮತ್ತಷ್ಟು ಸೇರಿಸಿದರು: “ಗ್ರಾಮದ ಸರಪಂಚರು ನಮ್ಮ ವಸತಿಗೆ ಬಂದಾಗ, ಮುಸಹರ್‌ಗಳ ವಾಸನೆ ಬರುತ್ತೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ ತಮ್ಮ ಮುಖವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಚುನಾವಣೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ನಮ್ಮ ಮತ ಕೇಳಲು ಬರುತ್ತಾರೆ.” ಈ ಅವಮಾನವು ಚುನಾಯಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಂದಲೂ ಜಾತಿ ಪೂರ್ವಾಗ್ರಹವು ಈ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಹೇಗೆ ಕಾಡುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕುರಿತು ಈಡೇರದ ಭರವಸೆಗಳು
ಮಹಾದಲಿತ ಗುಂಪಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಮುಸಹರ್‌ಗಳು ಇನ್ನೂ ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ.
ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ಪೋಷಣಾ ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ ಉದ್ಯೋಗ ಅವಕಾಶಗಳಂತಹ ಮೂಲ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ರುಲ್ಹಿಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ. ಹಿರಿಯ ಗ್ರಾಮಸ್ಥೆ ಲಾಲ್‌ಮತಿಯಾ ದೇವಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು: “ಸರ್ಕಾರ ಯೋಜನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಒಬ್ಬ ಅಧಿಕಾರಿಯೂ ನಮ್ಮನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ನಮಗೆ ಸಿಗುವುದು ಕೇವಲ ದಿನಗೂಲಿ ಮತ್ತು ಅವಮಾನ ಮಾತ್ರ.”
MGNREGA ಯೋಜನೆಯ ವೈಫಲ್ಯ
ಗ್ರಾಮೀಣ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ರಕ್ಷಣಾ ಜಾಲವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ MGNREGA (ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತ್ರಿ ಯೋಜನೆ) ಕೂಡ ಈ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ. ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ 100 ದಿನಗಳ ಕೆಲಸದ ಬದಲಿಗೆ, ಗ್ರಾಮಸ್ಥರಿಗೆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಕೇವಲ 20–40 ದಿನಗಳ ಕೆಲಸ ಮಾತ್ರ ಸಿಗುತ್ತದೆ.
ಮಾಣಿಕ್ ಎಂಬ ವೃದ್ಧ ಕಣ್ಣೀರಿಡುತ್ತಾ ಹೇಳಿದರು: “ನಮಗೆ 200 ದಿನಗಳ ಕೆಲಸ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸರ್ಕಾರ ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ನನಗೆ ಕೇವಲ 20–25 ದಿನಗಳ ಕೆಲಸ ಮಾತ್ರ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಉಳಿದ ಸಮಯ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಸಾಲವೇ ನಮ್ಮ ಏಕೈಕ ಸಂಗಾತಿ.” ಭರವಸೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವದ ನಡುವಿನ ಈ ದೊಡ್ಡ ಅಂತರವು ಗ್ರಾಮಸ್ಥರನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಡತನಕ್ಕೆ ತಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಲಸೆ ಹೋಗುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತದೆ.
ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ತರದ ಚುನಾವಣೆಗಳ ಭರವಸೆಗಳು
ಚುನಾವಣೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮುಸಹರ್‌ಗಳು ‘ಬಡವರು ಮತ್ತು ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವರ’ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಭಾಷಣಗಳ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಮತದಾನ ಮುಗಿದ ನಂತರ, ಅವರನ್ನು ಮರೆತುಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಗ್ರಾಮದ ಮಹಿಳೆಯರು ದಿ ಮೂಕನಾಯಕ್‌ಗೆ ಹೇಳಿದಂತೆ: “ನಾಯಕರು ಮತ ಕೇಳಲು ಮಾತ್ರ ಬರುತ್ತಾರೆ. ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳ ಶಾಲೆಗಳು, ನಮ್ಮ ಗುಡಿಸಲುಗಳು, ಅಥವಾ ನಮ್ಮ ಖಾಲಿ ಹೊಟ್ಟೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗೆ ಕಾಳಜಿ ಇಲ್ಲ.” ರುಲ್ಹಿ ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಗುಡಿಸಲು, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮಹಿಳೆಯ ಬಾಗಿದ ಬೆನ್ನು, ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಗುವಿನ ಅರ್ಧ-ಖಾಲಿ ಹೊಟ್ಟೆ ಒಂದು ಕಾಡುವ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತದೆ: “ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಕೇವಲ ನಮ್ಮ ಮತಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರವೇ? ಚುನಾವಣೆಗಳ ನಂತರ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಅವಮಾನವೇ ಏಕೆ ನಮ್ಮ ಪಾಲಾಗುತ್ತದೆ?”
ಮೂಲ: ಅಂಕಿತ್ ಪಚೌರಿ, ಮೂಕನಾಯಕ್
ಲಡಾಖ್: ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ವರ ಸಾವು, ಉಪವಾಸ ನಿಲ್ಲಿಸಿದ ಸೋನಮ್ ವಾಂಗ್‌ಚುಕ್
