ಮುಂಬೈ: 2006ರ ಮುಂಬೈ ರೈಲು ಸ್ಫೋಟ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಿಂದ ಖುಲಾಸೆಗೊಂಡ ಏಕೈಕ ಆರೋಪಿ ಅಬ್ದುಲ್ ವಾಹಿದ್ ಶೇಖ್ ತನಗೆ ವಿಧಿಸಲಾಗಿದ್ದ ತಪ್ಪು ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ಕಸ್ಟಡಿ ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆಗಾಗಿ 9 ಕೋಟಿ ರೂ. ಪರಿಹಾರ ಕೋರಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಈ ವರ್ಷದ (2025) ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಖುಲಾಸೆಗೊಳಿಸಿದೆ. ಶುಕ್ರವಾರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗದ ಮುಂದೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅರ್ಜಿಗಳಲ್ಲಿ, ಅಬ್ದುಲ್ ವಾಹಿದ್ ಶೇಖ್ ಪುನರ್ವಸತಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ಕೋರಿದ್ದಾರೆ.
ಸ್ಫೋಟ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ನಿಗ್ರಹ ದಳ (ATS) ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದ ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅಂದರೆ 2015ರಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಅವರನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ಆರೋಪಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು.
ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಯ ಅವಧಿಯು ಅವರ ವೃತ್ತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ “ಸರಿಪಡಿಸಲಾಗದ” ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು ಮತ್ತು “ಕ್ರೂರ ಕಸ್ಟಡಿ ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ” ಅವರಿಗೆ ಗಂಭೀರ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ತಂದೊಡ್ಡಿದೆ ಎಂದು ಅವರ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಇದಲ್ಲದೆ, “ಭಯೋತ್ಪಾದಕ” ಎಂದು ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ ಕಳಂಕವು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನಂತರ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಹುಡುಕುವುದು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿಸಿತು ಎಂದು ಶೇಖ್ ಹೇಳಿದರು.
ಅವರು ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಏಕೈಕ ಜೀವನಾಧಾರವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ, ಭಾವನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬಳಲುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.
ಅವರು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮತ್ತು ಜೀವನ ವೆಚ್ಚಗಳಿಗಾಗಿ ಸುಮಾರು 30 ಲಕ್ಷ ರೂ.ಗಳ ಸಾಲವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು ಎಂದು ಶೇಖ್ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಅವರ ಸಹ-ಆರೋಪಿಗಳು ಶಿಕ್ಷೆಗೊಳಗಾಗಿದ್ದರಿಂದ “ನೈತಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ” ಅವರು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕೇಳಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.
“ನನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಸಹ-ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಖುಲಾಸೆಗೊಳಿಸಿ ನಿರಪರಾಧಿಗಳು ಎಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವವರೆಗೆ ಕಾಯಲು ನಾನು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ” ಎಂದು ಅರ್ಜಿಯು ಹೇಳಿದೆ.
ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು 2015ರಲ್ಲಿ ಶೇಖ್ ಅವರನ್ನು ಖುಲಾಸೆಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಇತರ 12 ಜನರಲ್ಲಿ ಐವರಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಮತ್ತು ಏಳು ಜನರಿಗೆ ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿತು. ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾದ ಅಪರಾಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು 2021ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು.
ಜುಲೈ 2025ರಲ್ಲಿ, ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಎಲ್ಲಾ 12 ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಖುಲಾಸೆಗೊಳಿಸಿತು, ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಿಸಿತು.
ಶೇಖ್ ಅವರ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗಗಳು ತಪ್ಪಾಗಿ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಒಳಗಾದ ಬಲಿಪಶುಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ನೀಡಿದ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಜುಲೈ 11, 2006ರಂದು ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ರೈಲ್ವೆಯ ಉಪನಗರ ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಏಳು ರೈಲು ಸ್ಫೋಟಗಳು 209 ಜನರನ್ನು ಬಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡವು.
ಮುಂಬೈ 2006 ರೈಲು ಸರಣಿ ಸ್ಫೋಟ ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ
2006ರ ಮುಂಬೈ ರೈಲು ಸರಣಿ ಸ್ಫೋಟ ಪ್ರಕರಣವು ಭಾರತದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜಧಾನಿ ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ದಾಳಿಗಳ ಸರಣಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಘಟನೆಯು ಜುಲೈ 11, 2006ರ ಸಂಜೆ, ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಲಕ್ಷಾಂತರ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ನಡೆದ ಭೀಕರ ಕೃತ್ಯವಾಗಿತ್ತು.
ಘಟನೆಯ ವಿವರಣೆ
2006ರ ಜುಲೈ 11ರ ಸಂಜೆ, ಮುಂಬೈನ ಉಪನಗರ ರೈಲು ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಮನೆಗೆ ಮರಳುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಸುಮಾರು 18:24ರಿಂದ 18:35ರ ನಡುವೆ ಕೇವಲ 11 ನಿಮಿಷಗಳ ಅಂತರದಲ್ಲಿ, ಒಟ್ಟು ಏಳು ರೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ಸರಣಿ ಬಾಂಬ್ ಸ್ಫೋಟಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ಈ ಸ್ಫೋಟಗಳು ಖಾರ್ ರಸ್ತೆ, ಬಾಂದ್ರಾ, ಬೋರಿವಲಿ, ಮೀರಾ ರೋಡ್, ಭಾಯಂದರ್, ಜೋಗೇಶ್ವರಿ, ಮತ್ತು ಮಾಹಿಮ್ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣಗಳ ಬಳಿ ಸಂಭವಿಸಿದ್ದವು.
ಈ ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 209 ಜನರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು ಮತ್ತು 700ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಈ ಸ್ಫೋಟಗಳಿಗೆ ಬಳಸಿದ ಬಾಂಬ್‌ಗಳು ಅಮೋನಿಯಮ್ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಡಿಎಕ್ಸ್ (RDX)ನ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಅವುಗಳನ್ನು ಪ್ರೆಶರ್ ಕುಕ್ಕರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಈ ದಾಳಿಯು ರೈಲುಗಳ ಒಳಗಿದ್ದ ಜನರ ಮೇಲೆ ಭೀಕರ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ತನಿಖೆ ಮತ್ತು ಆರೋಪಿಗಳು
ಈ ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ಕೃತ್ಯದ ತನಿಖೆಯನ್ನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ನಿಗ್ರಹ ದಳ (ATS) ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿತು. ತನಿಖೆಯ ನಂತರ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮೂಲದ ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ಸಂಘಟನೆ ಲಷ್ಕರ್-ಎ-ತೋಯ್ಬಾ (LeT) ಮತ್ತು ಸ್ಟೂಡೆಂಟ್ಸ್ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಮೂವ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (SIMI) ಈ ದಾಳಿಯ ಹಿಂದೆ ಕೈವಾಡ ಹೊಂದಿದ್ದವು ಎಂದು ವರದಿಯಾಯಿತು. ದಾಳಿಯ ಹಿಂದಿನ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೋಮು ಗಲಭೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ತನಿಖೆಗಾರರು ತಿಳಿಸಿದರು.
ಈ ಪ್ರಕರಣದ ವಿಚಾರಣೆಯು ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಯಿತು. ತನಿಖೆ ನಂತರ, 13 ಜನರನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆರೋಪಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಆರೋಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಭಾರತೀಯರು, ಅವರು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಸಂಘಟನೆಗಳಿಗೆ ಸಹಕರಿಸಿದ್ದರು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2015 ರಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು 12 ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಅಪರಾಧಿಗಳೆಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಆರೋಪಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ನಂತರ, ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಐದು ಜನರಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಮತ್ತು ಏಳು ಜನರಿಗೆ ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿತು.
ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮ
ಈ ಘಟನೆಯು ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ತೀವ್ರ ಆಕ್ರೋಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ದಾಳಿಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡುವಂತೆ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಈ ದಾಳಿಯು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹದಗೆಡಿಸಿತು.
2006ರ ಮುಂಬೈ ರೈಲು ಸ್ಫೋಟ ಪ್ರಕರಣವು ಭಾರತದ ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕರಾಳ ಅಧ್ಯಾಯವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ಈ ಘಟನೆಯು ಮುಂಬೈನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನವನ್ನು ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತಗೊಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ನಿಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಬಲವಾದ ಕಾನೂನುಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಗಳ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯಿತು. ಇದು ದೇಶದ ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಸವಾಲನ್ನು ಎಸೆದಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ಆಂತರಿಕ ಭದ್ರತೆಯ ಬಗೆಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಗಮನಹರಿಸುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಈ ದಾಳಿಯ ನಂತರ, ಸರ್ಕಾರವು ಭದ್ರತಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಬಿಗಿಗೊಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ರೈಲ್ವೆ ಸುರಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಹಲವಾರು ಹೊಸ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿತು.
ಈ ಘಟನೆಯು ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸ್ಥಳ ಅಥವಾ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ಜೀವನವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಭೀಕರಗೊಳಿಸಬಹುದು ಎಂಬುದನ್ನು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿತು. ಇಂತಹ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಸುಸಜ್ಜಿತ ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಇದು ಒತ್ತಿಹೇಳಿತು.
